Ik en mijn wethouder: lobbyen in de netwerksamenleving
Strategen, lobbyisten en projectleiders bij gemeenten vertellen openhartig over de relatie met hun wethouder:
• Verbinden is het nieuwe adviseren: de gemeenteambtenaar arrangeert ontmoetingen en bedenkt lobbyboodschappen
• Doe de bitterballentest: hoe actief is jouw wethouder in de netwerksamenleving? • Het ‘span’ ambtenaar-wethouder: ‘Soms sla ik de plank volledig mis’.
Wil je nooit een blog van Het Grote Lobbyen missen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief en like de Facebook-pagina.
Wij, Ons en Samen, daar draait het om in de netwerksamenleving. De gemeente is één van de betrokken partijen. Andere actoren beïnvloeden en bepalen mee. Strategen, projectleiders, lobbyisten bij gemeenten hebben dat door. Maar de wethouder ook? Lang niet altijd. De ambtelijk adviseur heeft nieuwe vaardigheden nodig om de wethouder mee te krijgen.
Die noodzaak blijkt uit de getuigenissen van 36 strategen, lobbyisten, bestuursadviseurs en projectleiders van gemeenten die deelnamen aan de cursus ‘Strategisch positioneren en lobby’. De volgende editie van de cursus begint 6 oktober, met Jur de Haan en ik als cursusleiders. De deelnemende ambtenaren staan in nauw contact met de stakeholders en met hun wethouder. Ze vertellen vrij uit over de relatie met hun wethouder. Over hun mislukkingen, hun successen, hun twijfels. Ze spreken zo openhartig dat we hen anoniem citeren.
Een van de cursusdeelnemers, een projectleider zegt: ‘Ik moet steeds meer acteren in de samenleving en mijn wethouder zichtbaar maken in het netwerk.’
In het economische en het fysieke domein is dat al langer vanzelfsprekend. Het sociale domein heeft geen netwerktraditie: de gemeente kende daar weinig afhankelijkheden van partners. Door de decentralisatie van zorg-, werk- en jeugdtaken begint ook daar het kwartje te vallen: je hebt de directies en professionals van de instellingen in de gemeente en de regio hard nodig om resultaat te boeken.
Acteren in de netwerksamenleving vergt een andere rol van de gemeente en een andere oriëntatie van de bestuurder. Veel wethouders hebben de draai nog niet gemaakt, horen we van de deelnemers van de cursus. ‘Mijn wethouder zit nog te veel in zijn oude comfortzone, in de eigen vertrouwde habitat: het gemeentehuis, de raad en de traditionele stakeholders, de usual suspects in de stad.’ Een van de strategen: ‘Mijn wethouder houdt niet van informele oploopjes. Naar bijeenkomsten en congressen gaan lukt nog wel, maar eer de bitterballen ten tonele verschijnen gaat ze naar huis.’
Bitterballentest De bitterballen als metafoor voor de Ontmoetingen, toevallige en geplande. Daarin ontmoet jouw wethouder de partners die in touw zijn met gemeentelijke dossiers. Bekende partners en nieuwe, de strange bed fellows.
Doe eens de bitterballentest met jouw wethouder. • Je hebt de wethouder die de deur niet uit wil. Die gaat hooguit naar een opening, maar zodra de bitterballen worden geserveerd, is hij weg. Heb jij een wethouder die afstand houdt van de netwerksamenleving? Dan is die niet geschikt voor zijn vak. Zo simpel ligt het tegenwoordig. • Je hebt de wethouder die pas de deur uit gaan op het moment dat de bitterballen worden opgediend. Die is meer van deze tijd. Die slaagt voor de test.
En het gaat niet alleen om de ontmoeting, maar ook om de attitude van de wethouder. Wil hij zelf de baas spelen of heeft hij oog voor de nieuwe rol van de overheid?
Een gemeentelijke strateeg zegt het zo: ‘Ik ben ervan overtuigd dat de vraagstukken waar onze regio voor staat op twee manier worden opgelost. Eén. Door initiatieven van inwoners op microniveau, waar wij als samenwerkende gemeenten niet of nauwelijks een rol in hebben. Twee: in het samenspel in het netwerk tussen ondernemers, organisaties en overheden. Daarbij past geen dominante, maar juist een faciliterende overheidsrol. Het gaat niet om het organiseren van besluitvormingsmacht, maar om het in het netwerk realiseren van uitvoeringskracht.’
Die nieuwe faciliterende rol in de nieuwe ‘participatieve democratie’ schuurt en knelt met de aloude vertegenwoordigende democratie van de gemeenteraad. Niemand van de cursusdeelnemers heeft de sleutel gevonden om die spanning op te lossen. Oké, organiseer wat vaker een informatiebijeenkomst voor de raad. Zodat zij meegenomen worden in de nieuwe samenwerking van de netwerksamenleving. Maar iedereen weet ook: een paar informatiebijeenkomsten zijn niet genoeg.
Verbinden is het nieuwe adviseren En jij als ambtenaar, hoe krijg jij je wethouder ‘om’? Door je nieuwe rol serieus te nemen: je rol als verbinder. De huidige tijd vraagt om mensen en ideeën met elkaar te verbinden, veel meer dan om goed onderbouwde inhoudelijke adviezen.
Dit zijn de kenmerken van het nieuwe specialisme: • Je bent oog en oor voor je wethouder. • Je bent schakel tussen binnen en buiten: de organisaties, de individuele bewoners, de grassroots. ‘Ik heb veel lijntjes buiten het stadhuis, mensen met wie ik spar, ideeën mee uitwissel en bondjes mee sluit.’ • Je bent voortdurend bezig om je wethouder op het juiste moment een podium te bieden, waarop uitgekiende lobbyboodschappen en bestuurlijk gezag nodig zijn om stappen te zetten. • Je arrangeert ontmoetingen en bedenkt lobbyboodschappen.
Die ontmoetingen hoeven heus niet altijd hoogdravend te zijn. Er horen ook kleine acties bij: Een van de bestuursadviseurs: ‘Ik adviseer mijn wethouder even te bellen met … of langs te lopen bij … en: dat is een held in onze stad, stuur eens een bloemetje.’
De ambtenaren bekennen dat zij stoeien met de invulling van die nieuwe rol als verbinder. ‘Ik worstel met de vraag hoever ik kan gaan om portefeuillehouders te stimuleren én te overtuigen dat het belangrijk is dat zij de boer op moeten en dat investeren in relaties en netwerken een noodzaak is en geen luxe’.
‘Ik voel me er nog hulpeloos en onzeker in die rol als verbinder. Ik weet nooit wat waar in de stad gebeurt en waar mijn wethouder zichtbaar moet zijn. Ik maak er fouten in.’
‘Ik sla de plank soms compleet mis. Dan adviseer ik mijn wethouder naar een bijeenkomst te gaan en dan blijken daar de verkeerde mensen te zijn geweest. Tijdverspilling. Andersom adviseer ik hem een uitnodiging voor een borrel af te slaan en dan hoor ik achteraf dat de aanwezigen daar samen een nieuwe koers hebben bepaald. Dat had ik verkeerd getaxeerd. Nou, dan báál ik.’
Strategisch positioneren en lobbyen in de netwerksamenleving: het is zoeken en tasten. Met wie prik je wanneer een bitterbal? Ontmoetingen vragen om regie en voorbereiding. De ambtenaren geven zelf drie praktische adviezen om het ‘span ambtenaar-wethouder’ vaart te geven.
Elkaar veel zien Een cursusdeelnemer: ‘We moeten veel vaker om de tafel om bij te praten over de ontwikkelingen op een dossier. Mijn wethouder doet dingen, hoort dingen en maakt ook deel uit van het netwerk. Zelf maak ik er ook onderdeel van uit. Het is zaak dat we goed met elkaar contact blijven houden.’ ‘Ik werk met een jonge onervaren wethouder. Ik bereid elke borrel met hem voor. Met wie hij moet praten. En met welke boodschap. En dat hij volgens de receptie-etiquette best mag inbreken in een gesprek. En dat hij ook zomaar mag weglopen uit een gesprek.’ Bij anderen is het contact schaarser: ‘Enkele dagen voor een bestuurlijk overleg hebben we een gesprekje van tien minuten om de agenda door te spreken. Daar blijft het bij’.
Agenda afstemmen Zorg voor regie op het netwerk. Gebruik een beproefde lobbytechniek: de netwerkkaart met de namen van de stakeholders in een dossier. Daar leg je de agenda van de wethouder naast. Dan kun je wegen met wie de wethouder wel en met wie hij niet moet spreken. Zijn agenda is immers altijd overvol, ook met afspraken die hij beter kan afzeggen of uitstellen. Voorwaarde is onderlinge openheid. Een strateeg klaagt: ‘De secretaresse schermt zijn agenda af. Ik weet helemaal niet welke uitnodigingen hij aanneemt. Soms lees ik een dag later in de krant dat hij op een bijeenkomst iets geroepen heeft. Iets verkeerds. O mijn god, denk ik dan.’
Terugkoppelen Zorg voor regelmatige terugkoppeling. Een van de ambtenaren zegt: ‘Mijn ervaring is dat de bestuurders slecht terugkoppelen hoe de overleggen zijn verlopen en welke afspraken zijn gemaakt. Zij houden de contacten erg bij zichzelf. Ik moet er nog te veel aan trekken. Elkaar veel zien, dat is de oplossing.’
Ook meedoen aan de cursus ‘Strategisch positioneren en lobby’? De zesde editie begint 6 oktober. Meld je aan.
Wil je nooit een blog van Het Grote Lobbyen missen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief en like de Facebook-pagina.
